مگس خانگي با نام علمي Musca Domestica آفتي شناخته شده در سراسر جهان است كه در خانه و مزارع نيز ديده مي‌شود. انواع مختلف اين حشره همواره در زندگي انسان وجود دارد. افزون بر اين به صورت وسيع در محل‌هاي نگهداري ماكيان و اصطبل‌ها و مكان‌هايي از اين قبيل نيز زندگي مي‌كنند. مگس نه تنها به عنوانا يك عامل مزاحم در هر خانه به سر مي‌برد بلكه يكي از عوامل اصلي انتقال بيماري‌ها نيز مي‌باشد. از طرفي اين حشره كوچك تهديد بسيار جدي براي بهداشت عمومي نيز مي‌باشد.
زادگاه مگس جلگه‌هاي آسياي مركزي بوده، اما امروزه در همه قاره‌هاي جهان با هرگونه شرايط آب و هوايي از محيط‌هاي روستايي تا تراكم شهري انواع مختلف اين آفت گسترده شده‌است. همچنين در مكان‌هايي كه زباله‌ها و يا فضولات انباشته شده‌است، به تعداد زيادي يافت مي‌شود.
چرخه زيست مگس‌ها
مگس‌هاي خانگي يك دگرگوني كامل را از زمان جنيني تا شكل لاروي و كرم شدن و در نهايت بالغ شدن را طي مي‌كنند. بين 10 تا 12 روز چرخه حيات مگس كامل مي‌شود. در صورتي كه شرايط رشد ايده‌آل نباشد چرخه فوق حدود 2 ماه به طول مي‌انجامد.
شرايط گرم تابستاني موقعيت مناسبي را براي رشد و تكثير و همچنين گسترش مگس‌ها ايجاد مي‌نمايد. زماني كه 20 نسل از مگس‌ها در آب‌هاي استوايي رشد مي‌كنند تنها 12 نسل در شرايط غيراستوايي مي‌توانند پرورش يابند.
تخم‌ها
تخم‌ها سفيد و بين 1 تا 2 ميلي‌متر طول دارند و يكي يكي در گروه‌هاي كوچك گذشته مي‌شوند هر مگس ماده روزانه 2 تا 4 بار تخم مي‌گذارد، كه حاصل آن 500 عدد تخم مي‌شود. چگونگي تغذيه مگس ماده در دوره زندگي لاروي، تأثير زيادي در كيفيت و تعداد تخم‌ها دارد. وجود رطوبت مناسب و درجه حرارت 20 تا 30 درجه سانتي‌گراد در سالم ماندن تخم‌ها مؤثر است. نوزاد بدون پا ظرف مدت 20 ساعت در هواي گرم از تخم خارج مي‌شوند و به سرعت از موادي كه مادر براي تسهيل فرايند تخم‌گذاري از آنها استفاده نموده‌است، تغذيه مي‌كنند.
لاروها
در روزهاي آغازين لاروها هركدام 3 تا 9 ميلي‌متر طول داشته و به رنگ كرم روشن مي‌باشد. آنها بيضي‌شكل و استوانه‌اي بوده و به صورت مخروطي، شكل گرفته‌اند. سر شامل يك دسته قلاب‌هاي سياه است و رشد از ناحيه سوراخ‌هاي عقبي آغاز مي‌شود. دهان حفره‌اي‌شكل همراه با شكاف‌هاي سينوسي كه با حاشيه سياه بادامكي شكل احاطه شده‌اند، از ديگر ويژگي‌هاي لارو است.
فاصله دوران لاروي تا مگس بالغ جمعا‌ً 6 روز به طول مي‌انجامد.
مگس بالغ (بزرگسال)
مگس خانگي 6 تا 7 ميلي‌متر طول دارد. طول جنس مؤنث، از طول جنس مذكر بيشتر است. مگس ماده را مي‌توان با توجه به فاصله بين چشمانش، از جنس نر كه چشماني نزديك به هم دارد تشخيص داد. جنس نر داراي چشماني قرمز و دماغي اسفنجي شكل است. در ناحيه سينه چهار خط مشكي قوس‌دار به سمت بالا وجود دارد. شكم داراي رنگ خاكستري يا زرد با خطوط مياني درهم و تيره است كه از كناره‌ها هم مشخص مي‌باشد.
ناحيه زيرين جنس نر عموماً زرد رنگ مي‌باشند.
مگس خانگي شباهت زيادي با مگس اصطبل دارد.
ويژگي‌ها
عمر مگس بالغ 15 تا 25 روز و گاهي 30 روز مي‌باشد و به ندرت 2 برابر اين مقدار عمر مي‌كند. خوشبختانه تعداد قابل توجهي از مگس‌ها تحت تأثير دشمنان طبيعي از جمله ويروس‌ها دچار مرگ زودرس مي‌شوند. مگس‌ها بدون غذا حداكثر 2 تا 3 روز در مقابل مرگ مقاومت مي‌كنند. طول عمر آنها بستگي كامل با شرايط محيط و تغذيه‌اي ( به ويژه وجود شكر) دارد. مگس بالغ براي تغذيه از مواد غذايي انساني نسبتاً جامد، عاجز است. بنابراين با استفراغ به روي آنها، محيط غذايي را نرم كرده و سپس شروع به خوردن مي‌نمايد جفت‌گيري مگس‌ها معمولاً 2 تا 5 دقيقه و حداكثر 15 دقيقه به طول مي‌انجامد. مگس‌هاي بالغ بعد از جفت‌گيري نياز شديد به تغذيه دارند. تخم‌گذاري حدود 20 روز بعد از جفت‌گيري آغاز مي‌شود. وجود پروتئين از ضروريات تخم‌گذاري براي مگس ماده است.
برابر تحقيقات انجام شده تخم‌هاي يك دسته از مگس‌ها بعد از گذشت 6 ماه تحت شرايط بهينه، 1015/191 عدد مي‌شود.
مگس‌ها داراي جنبش نوري مثبت هستند. از تاريكي گريزانند بنابراين تمايلي به فعاليت در شب ندارند و در مكان‌هايي مثل سقف، تيرها، سيم‌ها، پنكه‌ها، لوستر و چراغ‌هاي آويزان استراحت مي‌كنند. اجتماع مگس‌ها در بيرون از خانه اكثراً در بوته‌ها و شاخه‌ها به سر مي‌برند و اين در حالي است كه مگس‌هايي كه در خانه هستند سقف را براي استراحت ترجيح مي‌دهند.
برابر تحقيقات به عمل آمده در تگزاس محيط‌هاي رشد مناسب و ايده‌آل براي مگس‌ها به ترتيب زباله‌هاي خانگي و مدفوع انساني و حيواني و پس‌مانده‌هاي مواد غذايي مي‌باشد. به اين مجموعه خوك‌داني‌ها نيز بايد اضافه نمود. براي كنترل و كاهش مگس‌هاي خانگي، روش‌هاي گوناگوني وجود دارد كه از هر كدام، در شرايط خاص استفاده مي‌شود.
روش‌هاي معمول عبارتند از:
1- مبارزه بيولوژيكي
2- مبارزه شيميايي
3- مبارزه مكانيكي
4- استفاده از تله‌ها
نظر به اينكه منظور از اين نوشتار به طور صرف پرداختن به زندگي مگس بوده‌است بنابراين روش‌هاي فوق مورد بررسي قرار نگرفته‌است.
منبع:
انتشارات مؤسسه غذا و علوم كشاورزي دانشگاه فلوريدا
ترجمه: محمود محمديان (كارشناس بهداشت محيط)
مركز بهداشت شهرستان بوشهر (زمستان 86)
زادگاه مگس جلگه‌هاي آسياي مركزي بوده، اما امروزه در همه قاره‌هاي جهان با هرگونه شرايط آب و هوايي از محيط‌هاي روستايي تا تراكم شهري انواع مختلف اين آفت گسترده شده‌است. همچنين در مكان‌هايي كه زباله‌ها و يا فضولات انباشته شده‌است، به تعداد زيادي يافت مي‌شود.
چرخه زيست مگس‌ها
مگس‌هاي خانگي يك دگرگوني كامل را از زمان جنيني تا شكل لاروي و كرم شدن و در نهايت بالغ شدن را طي مي‌كنند. بين 10 تا 12 روز چرخه حيات مگس كامل مي‌شود. در صورتي كه شرايط رشد ايده‌آل نباشد چرخه فوق حدود 2 ماه به طول مي‌انجامد.
شرايط گرم تابستاني موقعيت مناسبي را براي رشد و تكثير و همچنين گسترش مگس‌ها ايجاد مي‌نمايد. زماني كه 20 نسل از مگس‌ها در آب‌هاي استوايي رشد مي‌كنند تنها 12 نسل در شرايط غيراستوايي مي‌توانند پرورش يابند.
تخم‌ها
تخم‌ها سفيد و بين 1 تا 2 ميلي‌متر طول دارند و يكي يكي در گروه‌هاي كوچك گذشته مي‌شوند هر مگس ماده روزانه 2 تا 4 بار تخم مي‌گذارد، كه حاصل آن 500 عدد تخم مي‌شود. چگونگي تغذيه مگس ماده در دوره زندگي لاروي، تأثير زيادي در كيفيت و تعداد تخم‌ها دارد. وجود رطوبت مناسب و درجه حرارت 20 تا 30 درجه سانتي‌گراد در سالم ماندن تخم‌ها مؤثر است. نوزاد بدون پا ظرف مدت 20 ساعت در هواي گرم از تخم خارج مي‌شوند و به سرعت از موادي كه مادر براي تسهيل فرايند تخم‌گذاري از آنها استفاده نموده‌است، تغذيه مي‌كنند.
لاروها
در روزهاي آغازين لاروها هركدام 3 تا 9 ميلي‌متر طول داشته و به رنگ كرم روشن مي‌باشد. آنها بيضي‌شكل و استوانه‌اي بوده و به صورت مخروطي، شكل گرفته‌اند. سر شامل يك دسته قلاب‌هاي سياه است و رشد از ناحيه سوراخ‌هاي عقبي آغاز مي‌شود. دهان حفره‌اي‌شكل همراه با شكاف‌هاي سينوسي كه با حاشيه سياه بادامكي شكل احاطه شده‌اند، از ديگر ويژگي‌هاي لارو است.
فاصله دوران لاروي تا مگس بالغ جمعا‌ً 6 روز به طول مي‌انجامد.
مگس بالغ (بزرگسال)
مگس خانگي 6 تا 7 ميلي‌متر طول دارد. طول جنس مؤنث، از طول جنس مذكر بيشتر است. مگس ماده را مي‌توان با توجه به فاصله بين چشمانش، از جنس نر كه چشماني نزديك به هم دارد تشخيص داد. جنس نر داراي چشماني قرمز و دماغي اسفنجي شكل است. در ناحيه سينه چهار خط مشكي قوس‌دار به سمت بالا وجود دارد. شكم داراي رنگ خاكستري يا زرد با خطوط مياني درهم و تيره است كه از كناره‌ها هم مشخص مي‌باشد.
ناحيه زيرين جنس نر عموماً زرد رنگ مي‌باشند.
مگس خانگي شباهت زيادي با مگس اصطبل دارد.
ويژگي‌ها
عمر مگس بالغ 15 تا 25 روز و گاهي 30 روز مي‌باشد و به ندرت 2 برابر اين مقدار عمر مي‌كند. خوشبختانه تعداد قابل توجهي از مگس‌ها تحت تأثير دشمنان طبيعي از جمله ويروس‌ها دچار مرگ زودرس مي‌شوند. مگس‌ها بدون غذا حداكثر 2 تا 3 روز در مقابل مرگ مقاومت مي‌كنند. طول عمر آنها بستگي كامل با شرايط محيط و تغذيه‌اي ( به ويژه وجود شكر) دارد. مگس بالغ براي تغذيه از مواد غذايي انساني نسبتاً جامد، عاجز است. بنابراين با استفراغ به روي آنها، محيط غذايي را نرم كرده و سپس شروع به خوردن مي‌نمايد جفت‌گيري مگس‌ها معمولاً 2 تا 5 دقيقه و حداكثر 15 دقيقه به طول مي‌انجامد. مگس‌هاي بالغ بعد از جفت‌گيري نياز شديد به تغذيه دارند. تخم‌گذاري حدود 20 روز بعد از جفت‌گيري آغاز مي‌شود. وجود پروتئين از ضروريات تخم‌گذاري براي مگس ماده است.
برابر تحقيقات انجام شده تخم‌هاي يك دسته از مگس‌ها بعد از گذشت 6 ماه تحت شرايط بهينه، 1015/191 عدد مي‌شود.
مگس‌ها داراي جنبش نوري مثبت هستند. از تاريكي گريزانند بنابراين تمايلي به فعاليت در شب ندارند و در مكان‌هايي مثل سقف، تيرها، سيم‌ها، پنكه‌ها، لوستر و چراغ‌هاي آويزان استراحت مي‌كنند. اجتماع مگس‌ها در بيرون از خانه اكثراً در بوته‌ها و شاخه‌ها به سر مي‌برند و اين در حالي است كه مگس‌هايي كه در خانه هستند سقف را براي استراحت ترجيح مي‌دهند.
برابر تحقيقات به عمل آمده در تگزاس محيط‌هاي رشد مناسب و ايده‌آل براي مگس‌ها به ترتيب زباله‌هاي خانگي و مدفوع انساني و حيواني و پس‌مانده‌هاي مواد غذايي مي‌باشد. به اين مجموعه خوك‌داني‌ها نيز بايد اضافه نمود. براي كنترل و كاهش مگس‌هاي خانگي، روش‌هاي گوناگوني وجود دارد كه از هر كدام، در شرايط خاص استفاده مي‌شود.
روش‌هاي معمول عبارتند از:
1- مبارزه بيولوژيكي
2- مبارزه شيميايي
3- مبارزه مكانيكي
4- استفاده از تله‌ها
نظر به اينكه منظور از اين نوشتار به طور صرف پرداختن به زندگي مگس بوده‌است بنابراين روش‌هاي فوق مورد بررسي قرار نگرفته‌است.
منبع:
انتشارات مؤسسه غذا و علوم كشاورزي دانشگاه فلوريدا
ترجمه: محمود محمديان (كارشناس بهداشت محيط)
مركز بهداشت شهرستان بوشهر (زمستان 86)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر